KUTÖREN TARİHİ
Eskiden adı Kutviran iken sonra Kutören olan bu köy Ereğli'nin 45 kilometre kuzeyinde ve Karapınar sınır üzerindedir.
12. Yüzylın sonlarında Horasan'dan Anadolu'ya göç eden TÜRKMEN Boylarından Avşarlar, Kınıklar, Bayatlar şimdiki Kutören Tepelerinin arasındaki yerlere oymak oymak yerleşmişler. Yazlarını bu Tepelerde hayvan besleyerek, çiftçilik yarparak geçiren Kutörenliler, Kış aylarınıda şimdiki köyün 3 km batısındaki KIŞLA denen yerde geçiriyorlardı.
Bu Kışla şimdi çok büyük bir ören yeridir. İlk yerleşme Bizans zamanındadır. Türk boyları gelince, kış aylarını birlikte geçirdiler.
Kışla'nın güneydoğusundaki Hırıstiyan'ların günah çıkarttıkları vaftiz çukurları hala görülmektedir. Kışla Öreninin kuzey yamacında mağaralar vardır. Topbaş Haceli, koyun barındırmak amacıyla 1968 yılında bu mağarayı temizletti. Bu temizlik sırasında, mağaradan tahtadan yapılmış bir haç, bir demir orak bir de kütlü pamuk kozası çıkarılmıştır.
Kışla Öreninde büyük bir Müslüman mezarlığının bulunmasına karşın Hıristiyan mezarlığına rastlanmamıştır. Ancak; Kışla Öreninin kuzey batısında Kızıl Hayat denen büyük bir bina yıkıntısı vardır. Duvar taşlarına oyulmuş "Haç" işaretleri görülmektedir.
KUTÖREN adı bu Kışla Öreninden gelmektedir. Çünkü burasının etrafı tepecik ve kayalarla çevrili kuytu bir yerdir. Bu nedenle adının Kuytiviran denmiştir.
Buranın adı ilk defa Kanuni Süleyman zamanında Karaman Vilayetinin Ereğli Kazası Karacadağ Nahiyesine ayrılan 465 numaralı mufassal (Ayrıntılı) defterin 260/326 sayfalarında şöyle geçmakte ve ;
Kutviran, bu köyde İsmiler Cemaatı'ından 18 mükellef nüfus (askere gidebilir vergi verebilir) vardır.
Köyün adı İsmi'dir. Numarası 108 dir.Notlarda da şu açıklamalar yer almaktadır. "Haliyen bunlar, İsmiler Denmekte maruf (bilinen) cemaattir. Perakende yerlerde (Bölğm Bölüm) sakindirler" denmektedir. Kaynak: (İbrahim Hakkı Konyalı Ereğli Tarihi, sf.408)
O zaman ki parekende yaşayan nüfus gibi, Kutören'in obalarında yaz aylarında aynı biçimde yaşanmaktadır. İlkbaharlarda obaya göçüp, kışın köye dönerler. Bu göç geleneği giderek azalmaktadır.1970'ten önceki obalar şunlardır:
1- Mumunlu 11- Velifakılı
2- Hacasan Obası 12- Zeynelli
3- Çekin 13- Karakuzuluk
4- Obruk 14- Karaağıl
5- Tatlar 15- Gevreyekli
6- Sulukuyu 16- Akkuyu
7- Salbaş 17- Doğlatan
8- Bucakkuyu 19- Acaroba
9- Uçkuyu
10-Acaroba
1965'ten sonra Kutören, başta Ereğli olmak üzere pek çok yere göç verdi. Bu göçler nedeniyle köyün nüfusu azalınca bazı obalarına göçülmez oldu.
Karaağıl ile Obruk, Kanuni Sultan Süleyman devrinde Akhöyük Nahiyesine bağlı iki köy olarak geçmektedir.
Kışla'da oturanların 1690'lı yıllardan sonra mal ve can güvenliği kalmadı. Celali adı verilen iç ayaklanmaların ve Suhte adı verilen Medrese öğrencilerinin çeteleşip köyleri basması sunucu Kutviran Halkı da Kışla'dan dağılmaya başladı.
Bugünkü Kutören'i oluşturan halk Kızılgedik yakınlarındaki kaleye çıktı. Pek çoğuda çevre köylere dağıldı. Bu köyler şunlardır: Kızılcaköy, Alasakal, Yazıberk, Elfetin Köyü, Demirci Köyü, Dilbey'in Köyü, Armağanlı Köyü, Çakal Köyü'dür.
Kutören Halkı, Kalede iken de şimdiki obalara yaz aylarında göçüyor;kışın veya tehlikeli zamanlarda Kale'ye çıkıyordu. Bu yaşam, M.1833 Kütahya Anlaşması'na kadar sürdü. Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın ayaklanması, Ruslar'ın yardımyla durduruldu. Bu anlaşmadan sonra "Anadolu Ayanları'yla "Senedi İttifak" imzalayan 2. Mahmut, dirlik düzenliği sağlayabildi.
Kale Halkı da şimdiki Hacasanlı'ların evinin önündeki "Kocameriç" adı verilen büyük gölet ile oradaki kuyunun başına yerleşerek köyü oluştırdular. Bu oluşum birdenbire olmadı 20-25 yıl içinde tamamlanabildi. Kale'deki mezar taşlarında (Rumi'den çevrilerek) M.1810, M.1799, M.1800 ve 1813 tarihlerine rastlamaktadır.
Şimdiki Kutören'nin eski mezarlığındaki en eski tarih ise 1834'dür. Kutören, 2 Haziran 1967 tarihinde belediyeye kavuştu. İlk Belediye başkanı o zamanın muhtarı olan Mehmet ALTINTAŞ (Fışşık)'tır 1 Nisan 1971'de elektrik yandı Köyün eski camisi; Karacadağ'ın Bilören ve Kepez'den getirilen kilise taşlarıyla ve köylünün imece işbirliğle 1897 yılında yapıldı. O kilisenin çan kulesi sökülüp getirilerek aynı şekilde camiye minare olarak konuldu.
İlk Artezyen 1956'da açıldı. 1967 yılında PTT şubesi geldi. 1982 yılında sağlık ocağı hizmete girdi.
Kutören’de çeşitli tarihi kalıntılar da mevcuttur. Kutören kasabasının merkeze olan uzaklığı 7 km. olan Üçtepe’de, Frigler döneminden kalma oyma mezar, Kutören’in 7 km. batısında bulunan Çekin yaylasında Çekin Kalesi, Kutören’in 5 km. batısında bulunan Kışla öreni, bunlardan bazıları.
KUTÖREN'DEN LAKAPLAR
lakap soyisim
Dırllılar---------------------------- şahin
sorkunlular----------------------- Çetin
İllezler----------------------------- Karaoğlu
Ummuşlar----------------------- Yaşa
Civcikler------------------------- Baydeniz
Çökelekler---------------------- Karaman
Hacı Ahmetler------------------ Gür
Acıpınarlı------------------------- Karaoğlu
Topbaşlar------------------------ Topbaş
Murtazalar--------------------------- Aktürk
HacıHasanlılar------------------- Bayram
Kızıl Durmuşlular---------------- Çetinkaya
Sarılar----------------------------- Çetinkaya
Hoyrazlar------------------------- Öğüt
Salıheyn--------------------------- Tuncer
Borluoğulları---------------------- Özer
Çolaklar--------------------------- Çolak
Kıraligil------------------------------ Akdoğan
Karaaligil-------------------------- İpek
Sinekligil--------------------------- Yurttaş
Kör Havagil----------------------- Yurddaşer
Ünlüler------------------------------ Ünlü, Hızıroğlu
Gölenler-------------------------- Göktaş
Cukkuşlar------------------------- Erdem
Alabıyıklar------------------------- Eraslan
Yörükler---------------------------- Erdoğan
Mükemliler------------------------ Erçek
Gocamereyn---------------------- Çelik
İnceağaçlar------------------------ Taş
Karabaşlar------------------------ Karabaş
Nukkuzlar-------------------------- Boztaşlar
Gırışlar------------------------------ Ünaloğlu
